Pamiętnik Sztuk Pięknych, 15/2020

Emanacje. Profesorowi Jerzemu Malinowskiemu w 70. urodziny

Piętnasty numer „Pamiętnika Sztuk Pięknych”, zatytułowany Emanacje, jest poświęcony Profesorowi Jerzemu Malinowskiemu w 70. rocznicę Jego Urodzin. Jak inaczej można wyrazić wdzięczność Profesorowi, jeśli nie numerem „monograficznym” czasopisma wydawanego przez Polski Instytut Studiów na SztukąŚwiata i Zakład Historii Sztuki Nowoczesnej (od niedawna Katedrę Historii Sztuki Nowoczesnej i Pozaeuropejskiej) Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika – dwie instytucje, których był prawdziwym spiritus movens i z którymi Jego kariera naukowa, a także działalność dydaktyczna, organizacyjna i wydawnicza są od lat tak ściśle związane?

Ogromnego i wszechstronnego dorobku prof. Malinowskiego w dziedzinie historii sztuki nie sposób ująć w ścisłe ramy chronologiczne czy geograficzne. Zamieszczona na początku tomu bibliografia jego prac mówi o tym najlepiej. A należałoby jeszcze dołączyć do niej długą listę monografii i serii wydawniczych, publikowanych pod Jego opieką merytoryczną przez Stowarzyszenie Sztuki Nowoczesnej w Toruniu, Polskie Stowarzyszenie Sztuki Orientu i, powstały z ich połączenia, Polski Instytut Studiów nad SztukąŚwiata. Intencją tego specjalnego numeru „Pamiętnika” jest więc nie tyle odniesienie się do Jego publikacji, ile wielogłosowa prezentacja badań, obejmujących, zgodnie z misją i założeniami Instytutu, różnorodne formy ekspresji artystycznej przejawiające się w kulturach świata, zarówno te będące efektem wykształconych systemów estetycznych, jak i te związane ze sztuką nieprofesjonalną – ujęte w kategoriach uniwersalistycznych światowe dziedzictwo artystyczne.

Układ i treść tomu mają mówić o Jubilacie. Zasadą porządkującą stały się zatem główne domeny Jego naukowych zainteresowań, co sygnalizują tytuły rozdziałów, zaczerpnięte z Jego książek i przygotowanych przez Niego serii wydawniczych. Część pierwsza, „Imitacje świata”, prowadzi śladami wielkich kultur od Europy Środkowo-Wschodniej, przez Syberię i Kanadę, do Peru i Meksyku, by następnie, przechodząc od studium przypadku do szerszej perspektywy, ukazać wybrane aspekty współczesnego „świata sztuki” Moskwy, Berlina, Paryża czy Nowego Jorku. Część druga, „Gdzie Wschód spotyka Zachód”, jest poświęcona tak bliskiemu Jubilatowi kulturowemu dziedzictwu cywilizacji Południowej i Wschodniej Azji: Korei, Chin, Tybetu i Indii. „Sztuka i historia”, część trzecia, zbiera artykuły o dawnej sztuce polskiej i sztuce tworzonej przez Polaków za granicami, o artystach znanych – szczególna uwaga jest poświęcona Henrykowi Siemiradzkiemu – i tych, których twórczość czeka jeszcze na upowszechnienie. Część czwarta, zatytułowana wymownie „U źródeł polskiej awangardy”, rozpoczyna się w powojennym Paryżu, a kończy we Lwowie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Część piąta, „Unicestwione tradycje”, nawiązuje do drugiej wielkiej pasji naukowej Profesora: sztuki żydowskiej i twórczości artystów polskich pochodzenia żydowskiego. Ostatnia, szósta część, „Studia o sztuce nowoczesnej”, jest skoncentrowana na polskiej teraźniejszości artystycznej, której aktywnym uczestnikiem jest Profesor Jerzy Malinowski.

Spis treści

Agnieszka Kluczewska-Wójcik

Przedmowa

Tabula Gratulatoria

Bibliografia prac Profesora Jerzego Malinowskiego

Teresa Śmiechowska
Sprzymierzony ze Sztuką

Dorota Grubba-Thiede
(Bio)Różnorodność badań nad sztuką. O pracach naukowych, wydawniczych i wspólnotowo-integracyjnych Profesora Jerzego Malinowskiego. Kontekst Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata

Część I. „Imitacje świata”

Justyna Sprutta
Recepcja kultu Słońca w sztuce dawnych Słowian Europy Środkowo-Wschodniej

Andrzej Rozwadowski, Olga Gałygina (Ольга Галыгина), Magdalena Boniec
Obrazy z przeszłości w teraźniejszości: współczesne transformacje sztuki naskalnej

Ewa Kubiak
Hiszpanki, Metyski i Indianki. Historia dwóch kuskańskich beateriów pod wezwaniem św. Róży z Limy (Santa Rosa de Lima) w świetle odnalezionych dokumentów

Tomasz Torbus
O przedstawieniach prekolumbijskich bóstw na meksykańskich muralach czasów porewolucyjnych

Swietłana Czerwonnaja
Z historii rosyjskiej nauki o sztukach pięknych, nauczania uniwersyteckiego oraz życia artystycznego w Moskwie w połowie XX wieku (kilka stron wspomnień)

Jerzy Uścinowicz
Sacrum w ruinie?

Ewa Bobrowska
Wieki średnie, zimna wojna i Polacy we Francji, czyli Louisa Grodeckiego pośmiertny powrót do polskich korzeni

Juliusz A. Chrościcki
Marzenia o wielkiej wystawie w... Paryżu

Teresa Grzybkowska
Emil Nolde. Niemiecka legenda. Czy wielki artysta stoi poza dobrem i złem?

Anna Markowska
Tamten. O reprezentacji w sztuce pop-artu

Eleonora Jedlińska
Zdrada i kara. Obrazy Anselma Kiefera z cyklu Lilith

Agnieszka Kluczewska-Wójcik
Wartość symboliczna czy wartość finansowa? Sztuka współczesna i jej uwarunkowania instytucjonalne

Część II. „Gdzie Wschód spotyka Zachód”

Ewa Rynarzewska
Społeczna funkcja koreańskiego „tańca lwów” (saja ch’um): między obrzędem rytualnym a sztuką teatralną

Józef Dąbrowski
Kwestia jedwabiu w wynalazku papieru przez Cai Luna

Bogna Łakomska
Znaczenie Gegu yaolun 格古要論 – XIV-wiecznego poradnika antykwarycznego dla rozwoju wiedzy i kultury materialnej Chin

Karolina Pawlik
Księżycowe bramy na rozstajach dróg. Plakat kalendarzowy i chińskie zmagania z tradycją

Krzysztof Morawski
Stupy ołtarzowe z obszaru buddyzmu tybetańskiego w zbiorach Muzeum Azji i Pacyfiku – ewolucja form i symbolika

Dorota Kamińska-Jones, Agnieszka Staszczyk
Nacjonalistyczny kontekst przedstawień bóstw na świątyniach Birlów w Indiach

Część III. „Sztuka i historia”

Beata Purc-Stępniak
Znaczenie okazałej figury św. Michała Archanioła w tryptyku Sąd Ostateczny Hansa Memlinga

Magdalena Olszewska
Między ogrodem a obrazem. Symboliczny kontekst parku opackiego w Oliwie jako przykład dziedzictwa kulturowego zapisanego w ideowej korespondencji między malarstwem a sztuką ogrodów

Irena Rolska
Ostatnia z rodu – Marianna z hrabiów Granowskich

Beata Biedrońska-Słota
Obicia, kołtryny, szpalery, jedwabie, kobierce, pasy. Charakterystyka nowożytnych tkanin krakowskich kręgu mecenatu mieszczańskiego

Dominik Ziarkowski
Cztery drogi, czyli o narodzinach polskiej historii sztuki

Lejła Chasjanowa
Dyplomacja „artystyczna” Jana Matejki i obchody tysięcznej rocznicy zgonu świętego hierarchy Metodego w Welehradzie

Maria Nitka
Siemiradzki i krąg artystów z via Margutta

Małgorzata Reinhard-Chlanda
Siemiradzki w Galicji w relacjach „Czasu” 1872–1903

Iwona Luba
Azjatyckie peregrynacje Przecława Smolika

Krzysztof Stefański
Motywy malarskie we wnętrzach łódzkich rezydencji fabrykanckich na wybranych przykładach

Małgorzata Omilanowska
Bruno Paprocki. Między Francją, Polską, Peru i Paragwajem

Joanna Kucharzewska
Od kamienicy mieszczańskiej do ekskluzywnego domu towarowego – historia przekształceń budynków przy Rynku Staromiejskim 36–37 w Toruniu

Elżbieta Matyaszewska
Toruński przystanek na drodze artystycznej Zygmunta Tomkiewicza

Aneta Pawłowska
Postać Wacława Korabiewicza na tle współczesnych mu polskich kolekcjonerów sztuki afrykańskiej

Część IV. „U źródeł polskiej awangardy”

Małgorzata Geron
Listy z Paryża Tytusa Czyżewskiego

Dorota Kudelska
Krótkie spotkanie form przed definitywnym rozstaniem. Johannes Itten i Tytus Czyżewski

Anna Wierzbicka
Wokół jednego obrazu

Andrzej Pieńkos
„Poznał dogłębnie sztukę wszystkich ludów i epok”. Jerzy Klemens Święciński, polski rzeźbiarz z Rumunii i Kraju Basków

Zofia Krasnowolska-Wesner
Ciało. Temat ciała w twórczości polskich artystów inspirowanych ezoteryką z początku XX wieku (Dunikowski, Biegas)

Irena Kossowska
Meandry neorealizmu w międzywojennej Polsce

Marzena Królikowska-Dziubecka
Zapomniany „Łukaszowiec”

Katarzyna Kulpińska
Okruchy talentu. Przypomnienie Andrzeja Rubinrota

Lechosław Lameński
Konkurs na projekt pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie w 1925 roku w świetle badań naukowych

Jurij Biriulow
Jan Lewiński oraz architekci Lwowa końca XIX i początku XX wieku

Część V. „Unicestwione tradycje”

Eliza Ptaszyńska
Adolf Edward Hersten

Dominika Buchowska
Znad Wisły do Whitechapel: artyści polsko-żydowskiego pochodzenia w Wielkiej Brytanii na początku XX wieku

Monika Czekanowska-Gutman
Recepcja motywu Piety w sztuce wybranych artystów żydowskich i chrześcijańskich z Polski w XX wieku

Renata Piątkowska
Między milczeniem a krzykiem. Zagłada we wczesnej twórczości Marka Oberländera

Małgorzata Stępnik
Unheymlekh – unheimlich – uncanny. Niesamowite dzieło Shelomo Selingera

Część VI. „Studia o sztuce nowoczesnej”

Miłosz Thiede
Dotykając światła – sztuka polska w latach 1955–2000

Ewa Toniak
Wirtualnie obecna. Alina Ślesińska w Brazylii

Anna Dzierżyc-Horniak
„Każda forma ekspresji jest zdeterminowana przez swój czas”. Forma utopijna i forma niemożliwa w ujęciu Zbigniewa Gostomskiego

Łukasz Guzek
Leszek Przyjemski i jego „ulubiony krajobraz”

Jan Wiktor Sienkiewicz
Michała Jackowskiego Carrara Północy

Irina Gavrash
Nagrodzone starania Waleriana Borowczyka i Jana Lenicy. O wspólnych animacjach eksperymentalnych

Magdalena Howorus-Czajka
Komiksowość polskiej ilustr