Pamiętnik Sztuk Pięknych, t. 19 (2024)

O polsko-włoskich związkach w plastyce 1946-1980. Malarstwo, grafika, rzeźba, teatr plastyków

Początek powojennych związków w plastyce pomiędzy nowymi władzami w Polsce i we Włoszech sięga 1946 roku, gdy w Muzeum Narodowym w Warszawie otwarto wystawę Współczesna sztuka włoska. Wśród wystawionych 40 dzieł były obrazy znanych malarzy, jak: Umberto Boccioni (zmarły w 1916), Carlo Carrà, Felice Casorati, Giorgio de Chirico, Filippo de Pisis, Renato Cuttuso, Giorgio Morandi, Gabriele Mucchi, Gino Severini i Giulio Turcato.

Pogorszenie sytuacji politycznej w okresie zimnej wojny spowodowało, że nie doszło do organizacji wystawy malarstwa polskiego we Włoszech. W 1949 roku otwarto Wystawę grafiki polskiej w Mediolanie, Rzymie i Turynie.

Sukcesy na Biennale weneckich oraz na wystawach malarstwa i grafiki polskiej odnosili w latach 50. oraz 60. XX wieku wybitni polscy artyści, jak Tadeusz Kulisiewicz, Mieczysław Wejman, Maria Jarema, Henryk Stażewski czy Juliusz Studnicki. Istotna była wymiana wystaw: prezentacja włoskiego malarstwa odbyła się w Warszawie w 1968 roku. Włoscy malarze (jak Emilio Vedova) oddziałali na polskich artystów. Pierwsze w Europie Biennale plakatu (1966) i założenie Muzeum Plakatu (1968) miało znaczącą recepcję we Włoszech.

Najważniejszym źródłem do badań polsko-włoskich relacji w zakresie sztuk plastycznych są maszynopisy rocznych sprawozdań Centralnego Biura Wystaw Artystycznych w zbiorach Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Zawierają one dziesiątki informacji o wystawach i setki nazwisk polskich i włoskich artystów, którzy wystawiali we włoskich oraz polskich galeriach i muzeach, w tym w Galerii Arturo Schwarza w Mediolanie i Pallazzo delle Esposizioni w Rzymie, a także w Muzeum Sztuki w Łodzi, Galerii Foksal, Muzeum Narodowym i CBWA w Warszawie.

Wybitnymi wydarzeniami były wystawy otwarte w styczniu 1979 roku w Pallazzo delle Esposizioni – najważniejszym miejscu ekspozycji sztuki współczesnej w Rzymie. Pierwsza to L'Avanguardia polacca, 1910-1978: S. I. Witkiewicz, costruttivismo, artisti contemporanei, przygotowana przez Muzeum Sztuki w Łodzi. Druga: Le opere de Tadeusz Kantor; Pittori di Cricot 2: Maria Jarema, Maria Stangret, Zbigniew Gostomski, Kazimierz Mikulski, Andrzej Wełmiński, Roman Siwulak; Il Teatro Cricot 2. Poprzedził ją sukces spektaklu teatru Cricot 2 Umarła klasa podczas Dni Polskich w Mediolanie w 1978 roku.

W 1980 roku na Biennale w Wenecji sukces odniosła Magdalena Abakanowicz, zaś 23 czerwca odbyła się we Florencji premiera spektaklu Tadeusza Kantora Wielopole, Wielopole.

Spis treści:

Jerzy Malinowski
O polsko-włoskich związkach w plastyce 1946-1980. Malarstwo, grafika, rzeźba, teatr plastyków

Małgorzata Stępnik
„Ascolto i silenzi della terra…”. Motyw zagłady w twórczości Waltera Lazzaro (1914–1989)

Iwona Luba
„Wielki inspirator”? O różnych aspektach wystawy Renato Guttuso w Warszawie 1954 roku

Michał Haake
Emilio Vedova w Polsce w roku 1958

Katarzyna Kulpińska
Obecność polskiej grafiki we Włoszech – biennale grafiki, wystawy zbiorowe i indywidualne

Karolina Zychowicz
Polskie artystki na Biennale w Wenecji (1952–1980)

Bożena Pysiewicz
„Film będzie tylko natchnieniem dla kompozycji graficznej”, czyli kino włoskie na polskich plakatach z kolekcji Muzeum Plakatu w Wilanowie

Eleonora Jedlińska
„…a kuratorem będę ja”. Jak Ryszard Stanisławski przygotowywał wystawę 5 malarzy polskich we Włoszech (1958-1959

Paweł Polit
„Nowy wizualizm”. Wystawa Grupy N, Muzeum Sztuki w Łodzi, 1967

Małgorzata Geron
Współczesna sztuka włoska w Zachęcie (1968)

Anna Dzierżyc-Horniak
Polscy artyści w Galerii Artura Schwarza w Mediolanie

Martyna Groth
Cyrk Tarabumba – inspiracje włoskie w Teatrze Groteska w Krakowie (1945, 1949)

Lech Stangret
Tadeusz Kantor – malarstwo i Teatr Cricot 2

Magdalena Kędzierska
Idea teatru otwartego Józefa Szajny w oczach krytyki włoskiej w latach 1963–1974

Dorota Grubba-Thiede
„Miasta włoskie”. Doświadczenie Italii – Anna Jarnuszkiewicz (1958), Wanda Czełkowska (1963), Hanna Brzuszkiewicz (1973)

Anna Markowska
Trauma tłumu i włoskie katharsis: Magdalena Abakanowicz i Anna Szpakowska-Kujawska w podróży

Ewa Ziembińska
Magnetyzm materiału. Tadeusz Koper, Maria Papa-Rostkowska i Alina Szapocznikow – polscy rzeźbiarze w kamieniołomach Carrary

Natalia Zarzecka
Poszukiwania i rekonstrukcje. Wystawy polskie w Palazzo delle Esposizioni w Rzymie w 1979 roku